Παλαιόχωρα

Το Castel Selino, ερείπιο σήμερα πάνω στο λόφο Φορτέτζα, νότια της Παλαιόχωρας. Η έρευνα tα τελευταία χρόνια έχει αποδώσει σημαντικά στοιχεία για το φρούριο, αλλά και μια ανέλπιστη ποσότητα σε κινητά ευρήματα, ιδίως κεραμικά.
Η περιοχή του Σελίνου ήταν μια από τις τέσσερις καστελλανίες, στις οποίες διαιρέθηκε το διαμέρισμα των Χανίων, όταν μετά τα μέσα του 13ου αιώνα εδραιώθηκαν οι βενετοί στη Δυτική Κρήτη. Σκοπός των φρουρίων αυτών ήταν να υπάρχουν μικρά διοικητικά και στρατιωτικά κέντρα, για να ελέγχουν τις επιμέρους περιοχές, η προστασία των κατακτητών και ο έλεγχος επίκαιρων στρατηγικών σημείων από τον κίνδυνο εισβολής.

 

Η μορφή του Castel Selino μας είναι γνωστή από τις ακριβείς απεικονίσεις των Angelo degli Oddi (1601), Francesco Basilicata (1618), χειρόγραφο ανώνυμου της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Χανίων (περί το 1620), Giorgio Corner (1625), Raffaello Monanni (1631), Marco Boschini (1651) καθώς και από περιγραφές διαφόρων βενετών αξιωματούχων. Οι απεικονίσεις του Monanni και του ανώνυμου δείχνουν και τον οικισμό, που περιβάλλει από βορρά και ανατολή. Το φρούριο ακολουθεί την παλαιότερη οχυρωματική αρχιτεκτονική με ορθογώνιους πύργους και ευθύγραμμα τείχη (cortine) με οδοντωτές πολεμίστρες. Η θέση του σε σχετικά επίπεδο χώρο επιβάλλει ένα σχήμα περίπου ορθογώνιο, όπως τα φρούρια της Ιεράπετρας, της Πεδιάδας, του Μεραμβέλου και του Φραγκοκάστελλου, με τη διαφορά ότι η βορειοδυτική πλευρά προεξέχει λόγω του απότομου εδάφους. Εσωτερικά των τειχών ήταν κτισμένα διώροφα κτήρια, που συνδέονταν με τον περίδρομο για την άμυνα και στον περίκλειστο χώρο ήταν ο ναός, το διοικητήριο, κατοικίες της Φρουράς, αποθήκες και υπόγειες δεξαμενές νερού.

Η ανασκαφική έρευνα επιβεβαίωσε σε μεγάλο βαθμό την ακρίβεια των σχεδίων ως προς τη μορφή του φρουρίου και τη θέση των κτισμάτων. Ερευνήθηκε το μεγαλύτερο μέρος του τείχους και των πύργων, αποκαλύφθηκε ο αρχικά τοιχογραφημένος ναός, που πατεί πάνω σε θολωτή δεξαμενή, θεμέλια τοίχων. Στο νότιο τμήμα του φρουρίου οι επεμβάσεις της τουρκοκρατίας, αρκετά πρόχειρες, καλύπτουν την αρχική κατασκευή.
Από την ανασκαφική έρευνα προέκυψαν σημαντικά ευρήματα, που διαφωτίζουν μία αρκετά ταραγμένη περίοδο της Κρήτης, ιδίως στα χρόνια πριν από την τουρκική κατάκτηση. Ένας μεγάλος αριθμός από θραύσματα αγγείων (όστρακα), έδωσε ήδη μετά από τον καθαρισμό και τη συντήρηση σημαντικές ομάδες ντόπιας κεραμικής, ή εισηγμένης κυρίως από τη Βενετία για τον εξοπλισμό του φρουρίου. Τμήματα όπλων και πυρομαχικών, νομίσματα, εξαρτήματα ρουχισμού, αντικείμενα ψυχαγωγίας και υπολείμματα τροφίμων δίδουν τη δυνατότητα να συνάγουμε σημαντικές πληροφορίες για τη ζωή, την άμυνα και τη διακίνηση αγαθών στη βενετοκρατούμενη Κρήτη, Η συνέχιση της ανασκαφικής έρευνας του μνημείου αυτού, αναμένεται να διευκρινίσει αρκετά θέματα ακόμη.

Ειδικότερα το Castel Selino είχε σκοπό να ελέγξει τους ανυπότακτους περίοικους και το θαλάσσιο δρόμο προς την Αφρική. Συγκριτικά με άλλα οχυρά η αξία του ήταν μικρή. Κτίστηκε το 1279 με τη φροντίδα του Δούκα της Κρήτης Marino Gradenigo πάνω σε ένα φυσικά οχυρό βραχώδες ύψωμα, κοντά σε ένα μικρό λιμάνι, με πεδίο ελέγχου και τις κατάλληλες για απόβαση, ή προμήθεια νερού παραλίες του Βλιθιά και της Κουντούρας. Καταστράφηκε από τους επαναστάτες και ξανακτίσθηκε το 1325, παρά τις αντιδράσεις των ντόπιων. Με την προέλαση των Τούρκων, η σημασία του μεγαλώνει, αν και η κατάληψη του έχει μόνο τοπική σημασία. Το 1539 πολιορκήθηκε από τον κουρσάρο Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσσα, οι πολιορκημένοι ωστόσο σώθηκαν, κλεισμένοι σε μια υπόγεια δεξαμενή. Εκτεταμένες επισκευές έγιναν και το 1595. Κατελήφθη από τους Τούρκους το 1653 και στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε και ερειπώθηκε. Μόλις το 1867, στο πλαίσιο κατασκευής ενός φρουρίων για τον έλεγχο τη από τον τουρκικό στρατό, κατασκευάστηκε ένα μάλλον ασήμαντο οχύρωμα πάνω στα θεμέλια του παλιού. Ο χώρος χρησιμοποιήθηκε για αμυντικούς σκοπούς και κατά τη γερμανική κατοχή.